ابهامات فاجعه بي توجهي به متخصصان بومي در طرح هاي نيشكر خوزستان
دكتر سيدحسين فاضلي
آنچه باعث شده است تا اين يادداشت مدون گردد اين است كه اندكي تامل و تعقل نشان مي دهد كه عدم استفاده و اعتقاد به استفاده حتمي از دانشمندان و مراكز علمي بومي خوزستان به صورت پايه اي و بنيادي در طرح هاي نيشكر، بار ديگر در مقوله مطالعات علاج بخشي سد گتوند تكرار شد. حال با توجه به مواردي مانند حضور نماينده شركت نيشكر در مطالعات سد گتوند به نمايندگي از خانه كشاورز، حتي سازمان جهادكشاورزي خوزستان و خود شركت نيشكر و پيگري هاي مكرر شركت مذكور در مقوله سد گتوند، اين سوال پيش مي آيد كه آيا بين مجريان طرح هاي نيشكر و حذف دانشگاه شهيد چمران از مطالعات سد گتوند رابطه اي وجود دارد؟ اگرچه تصميم گيري با مركز دولتي مورد تاييد بوده است ولي چرا قطب آب ايران كه اشراف جامع به سد گتوند داشت از مطالعات آن كنار گذاشته شد، نياز به شفاف سازي دارد.
آنچه امروز مي تواند ملاكي مناسب براي تفاوت مابين جهان اول و جهان سوم باشد، توجه يا عدم توجه به پژوهش و يافته هاي دانشمندان و متخصصان در زمينه هاي علمي است به طوري كه تنديس ساختن از دانشمندان از ويژگي هاي جهان اول و نشنيدن و بي توجهي به دانشمندان مي تواند از ويژگي هاي جهان سوم باشد.
در مورد ايران نيز، آنچه ايران را امروزه بر ايران چند ساله پيش برتري داده است تاكيد و توجه خاص مقام معظم رهبري در زمينه توجه به توليد علم، دانش و تكنولوژي در كشور بوده است و اين يعني نشان از اهميت مقام معظم رهبري به آميزه هاي ديني مانند "آيا كسانى كه مىدانند و كسانى كه نمىدانند يكسانند(سوره الزمر، آيه نهم)" دارد.
اگرچه مقوله توجه به دانشمندان و متخصصان جهت پيشرفت كشور، كلام جديد يا كشفي نيست و جزء امور بديهي جامعه حساب مي شود ولي در عمل تفاوت زيادي را ما بين يافته هاي علمي دانشمندان و بخش هاي مختلف مانند صنعت مي توان يافت.
تكرار و مكرر گفتن مطالب و باز كردن ادعاهاي كشت و صنعت نيشكر در خوزستان در حوصله اين مطلب نيست. ولي آنچه مهم است اين است كه عليرغم عدم استفاده از متخصصان بومي خوزستان مانند متخصصان حوزه آب در امور پايه اي و بنيادي نيشكر (با وجود اشراف جامع آنها به جلگه خوزستان و حتي برتري تخصصي آنها نسبت به متخصصان غير بومي)، پيگري ها، ارائه مستندات، پيش بيني ها و هشدارهاي علمي دانشمنداني مانند پرفسور صدقي، پرفسور كاشاني و پرفسور الماسي در گذشته مورد توجه بخش مديريت و اجرائي نيشكر در خوزستان قرار نگرفت.
حال با گذشت زمان، هشدارها و پيش بيني هاي بيش از دو دهه پيش دانشمندان بومي خوزستان درباره ابعاد گسترده و پيچيده تبعات و پيامدها منفي و چالش هاي مختلف كشت و صنعت ها نيشكر در خوزستان به حقيقتي غير قابل انكار در حال تبديل شدن است كه متاسفانه به جاي حل معضل هاي موجود نيشكر، شركت نيشكر به دنبال بحث هاي انحرافي مانند بررسي و اتهامات ديگر شركت هاي مخرب محيط زيست خوزستان است.
سطح بيني و استدلال هاي كاملاً غير علمي شركت نيشكر به وضعيت نيشكر، امري بديهي است. به عنوان نمونه، شركت نيشكر بر اين استدلال است كه به اين دليل كه يك زماني چون جلگه خوزستان مكاني مناسب براي روئيدن نيشكر بوده است، لذا در حال حاضر نيز جلگه خوزستان، مكان مناسب براي كاشت نيشكر است(اگرچه زمانيكه كه شركت نيشكر از آن ياد مي كند، هيچ وقت اجداد ما از اجداد خودشان نشنيده اند و در صورت صحت، در حد يك ورقه تاريخي از آن ياد مي شود).
اولاً بلفرض، نيشكر هم در گذشته خيلي خيلي دور در خوزستان بوده است، شواهد عيني و علمي نشان مي دهد كه شرايط محيط زيست جلگه خوزستان در آن زماني كه فقط تاريخ از آن ياد مي كند با شرايط محيط زيستي خوزستان امروزي به طور يقين كاملاً متفاوت است و در حال حاضر به اعتقاد دانشمندان عديده بومي مشرف كامل به مقوله آب خوزستان، نياز آبي نيشكر با پتانسيل هاي آبي منطقه همخواني ندارد يا اينكه طبق يافته هاي علمي دانشمندان، محيط زيست خوزستان امروزي توانايي مواجه با فجايع زيست محيطي نيشكر را ندارد و به طور يقين هيچ وقت در مورد زمان مورد ادعا شركت نيشكر اين مقدار امروزي نيشكر در خوزستان كاشته نشده بود و اينقدر زهاب ارمغان براي جلگه خوزستان نداشت(اگرچه طبق پايگاه هاي رسمي اطلاع رساني كشور، درباره واژه "خوزستان"، معاني و تعابير فراواني وجود دارد و توافق جامع درباره ريشه تاريخي كلمه "خوزستان از شكر يا نيشكر گرفته شده" وجود ندارد و استناد به كلمه اي كه توافق جامعي درباره آن وجود ندارد باعث مي شود از هر مطلب علمي كه فقط به آن ارجاع شود از اعتبار علمي مطلب مذكو كاسته شود و خود به خود به كل مطلب خدشه وارد شود. رويه اي كه شركت نيشكر به عنوان مطلب علمي براي دفاع از انتقاد متخصصين از آن استفاده مي نمايد).
اگرچه موارد متعدد غير علمي و كارشناسي ديگري وجود دارد كه شركت نيشكر از آنها به عنوان افتخار و توجهي براي روبرو شدن با انتقادها و هشدارهاي علمي و كارشناسي استفاده مي نمايد زيرا متاسفانه شركت نيشكر برا اين باور است كه "با حلوا حلوا گفتن دهان شيرين مي شود" و منطقي كه براي توجيه عملكرد غير كارشناسي شركت نيشكر استفاده مي شود. يا اينكه با باور "با حلوا حلوا گفتن دهان شيرين مي شود" نيز براي سخن از صد پتاسيل نيشكر كه در حد يك تخيل فكري است و به حقيقت تبديل نشده است به عنوان حقيقتي بالفعل صحبت مي نمايد.
دانشمندان و متخصصان متعددي در زمينه تبعات و پيامدهاي منفي و خطرناك طرح هاي غير كارشناسي نيشكر در خوزستان هشدار داده بودند. به عنوان نمونه، پرفسور صدقي بعنوان بنيان گذار قطب آب ايران داراي بيش از چهار دهه سابقه پژوهش و تحقيق در مقوله تخصصي آب است. با توجه به مقوله آب، ايشان اعتقاد دارد طرح هاي نيشكر با توجه به ابعاد تبعات و پيامدهاي منفي، محيط زيست خوزستان را به طرف نابودي كشانده است. اگرچه اين دانشمند ابعاد تخريبي نيشكر در جلگه خوزستان را فراتر از آنچه اعلام مي شود مي داند و بر اين اعتقاد است كه نيشكر در حال حاضر مخرب جلگه خوزستان بوده است.
در بخش اقتصادي، به عنوان نمونه ديگر، پرفسور بهتاش با سابقه حدود چهار دهه در پژوهش و تحقيق در زمينه اقتصاد كشاورزي، اعتقاد دارد كه فعاليت كشت و صنعت هاي نيشكر موجود در خوزستان نه صرفه اقتصادي دارند و نه توانسته اند بر خلاف آنچه اهداف اعلام شده نيشكر در زمينه اشتغال زائي و جذب متخصصان بومي خوزستان قدم بردارند. اگرچه ظاهراً سعي نموده اند رويه عملكرد خود چند ساله اخير تغيير جهت دهند. اما هرچه كه هست، عملكرد كشت و صنعت ها در خوزستان، عملكرد غير كارشناسي است. حتي فراتر از آن، كشت و صنعت ها نتوانسته اند با آنچه كه در بخش صنايع جانبي در چند دهه پيش ادعا مي كردند برسند.
در اين راستاء پيشنهاد مي شود كه كشت و صنعت هاي نيشكر جهت طرح هاي نيشكر از دانشمنداني استفاده نمائيد كه در حوزه هاي مختلف، صاحب نظران به نام باشند و با توجه به مزيت آشنايي جامع تر دانشمندان بومي خوزستان نسبت به همه دانشمندان غير بومي و حتي برتري پيشينه علمي آنها نسبت به خيلي از متخصصان ديگر، از دانشمندان بومي خوزستان استفاده نمايند. اگرچه پيشنهادي كه كشت و صنعت هاي نيشكر حاضر به انجام آن نبودند مگر اينكه به دلايل ناشناخته، جديداً به دنبال پيشنهاد انجام طرح هاي كوچك تحقيقي به اساتيد دانشگاه هاي خوزستان آمدند. يا همايش ملي آتي فن آوران نيشكر كه فراخوان مقاله علمي دارد در صورتي انجام مي گيرد كه طبق اعلام پايگاه رسمي همايش، از مشاركت علمي هيچ دانشگاهي استفاده نگرديده است و بخش علمي همايش در هاله اي از ابهام و فقط متكي به كشت و صنعت هاي نيشكر و صنايع جانبي بوده است. اگر چه جالبتر به دلايل احتمالي متفاوت مانند استفاده از اعتبار و معروفيت دانشگاهي، صيانت علمي دانشگاهي و دلايل ديگر، همايش در دانشگاه شهيد چمران اهواز برگزار مي شود.