تبعات زيست محيطي نيشكر در خوزستان

تبعات زيست محيطي نيشكر در خوزستان

دكتر حديده معبودي

( دكتر حديده معبودي متخصص محيط زيست و عضو هيآت علمي دانشگاه آزاد اسلامي مي باشد)

با توجه به اينكه هر زمان بخواهيم از مضرات و معايب كشت و صنعت هاي نيشكر بنويسيم، ذي نفعان و صاحبان كشت و صنعت ها ادعاي صرف در خصوص مزايا و اشتغال آن را مي نمايند، اما در اين مجال از منظري ديگر به بررسي تأثيرات اين كشت و صنعت ها مي پردازيم.

 از نظر فيزيولوژي زيستي گياه نيشكر گياهي نيمه حساس به شوري است، لذا در كشت و صنعت هاي جنوب اهواز  وجود شوري بالاي خاك اين مناطق باعث كاهش رشد و افزايش هزينه هاي رشد گياه در جهت دور كردن عوامل شوري خاك شده است.

بررسي هاي زيست محيطي اين گياه نشان داده است براي كاهش شوري تا حد آستانه تحمل اين گياه (يعني حدي كه بالاي آن مقدار شوري سبب نتيجه منفي در رشد و توليد مي شود كه برابر 7/1 دسي زيمنس بر متر) از مقدار بالايي از آب رودخانه كارون در حدود 5/2 برابر ساير كشت ها (مانند گندم و ذرت) با توجه به تعداد راند هاي آبياري استفاده مي گردد و اين خود با وجود مشكل كم آبي در منطقه و حتي كشور يك معضل بزرگ براي كاهش توليد به علت كم شدن سهم آب آبياري براي محصولاتي استراتژيك مانند گندم و حتي برنج در مقايسه با شكر مي باشد.

در كنار مصرف بالاي آب آبياري اين گياه، مقدار املاح طبيعي رودخانه كارون كه بين 4-2 ds/m مي باشد و نيز شرايط اكولوژيك و ميكروكليماتولوژي خاك كه شوري بين 4-3 ds/mپس از بهترين شرايط زهكشي در اطراف ريشه گياه آشكار مي كند، حتي در صورت سلامت تمام لترالها و كانالهاي زهكشي و آبياري با حداكثر بهره وري از روش آبياري و انجام زهكشي باز هم نمي توان به شرايط مطلوب خاك (كاهش شوري) دست يافت و همواره اين شرايط باعث كاهش محصول در كشت و صنعت ها مي شود

در اين موضوع علت علمي و منطقي وجود دارد كه تمام سيستم هاي آبياري و زهكشي داراي يك كارايي و بهره وري معقول مي باشند، از جهت ديگر پس از توليد محصول با وجود افت توليد به علت بالا رفتن شوري از حد آستانه تحمل گياه، معضل بعدي از نظر فيزيولوژي ورود مقادير زيادي املاح به درون بافت پارانشيمي و آوندي گياه است كه اين املاح و شوري استحصال شكر را با هزينه بالا و هدر رفت توليد همراه مينمايد. چرا كه بدنبال آن عصاره استحصالي از نيشكر داراي درصد بالايي از املاح (عدد بريكس) شده و جدا سازي ساكارز از اين شربت پر هزينه است و مثال ملموس آن مثل جدا نمودن شكر از يك ليوان شربت كه داراي يك قاشق نمك مي باشد.

 از طرف ديگر آب زهكش (كه حجم كمي هم ندارد!) بعلت دارا بودن ميزان بالاي املاح و شوري (20-12 ds/m ) براي هيچ گياه و توليدات زراعي ديگر مناسب نيست و اين آب شور موجودات محدودي توانايي رشد را در آن دارند.

 لذا كشت نيشكر در استان خوزستان با توجه به خصوصيات خاك منطقه سبب مصرف بالاي آب شده و هزينه توليد را بالا مي برد. و با كشت گياهي كه تحمل بالاتري به شوري دارد مي توان حجم كمتري آب مصرف نمود و هزينه كمتري براي توليد صرف نمود در ضمن وجود صنايع جانبي كه از اظهارات ديگر در كشت نيشكر است مي تواند در كشت هاي ديگر چون ذرت وكلزا وجود داشته باشد.