تبعات و پيامدهاي طرح هاي نيشكر در خوزستان از منظر متوليان امر

تبعات و پيامدهاي طرح هاي نيشكر در خوزستان از منظر متوليان امر

دكتر سيدحسين فاضلي

ابلاغ اخير سياست هاي كلي محيط زيست  مقام معظم رهبري به رياست قوه مجريه در اجراي بند يك اصل 110 قانون اساسي به نوعي ورق زدن برگه جديد توجه بيش از پيش متوليان امر در حفاظت از محيط زيست خوزستان مي باشد. اگرچه هشدرهاي مقام معظم رهبري(مانند هشدار اسفند 1393) به متوليان امر درباره ضرورت حفاظت از محيط زيست محيط  سخن جديدي نيست.

شكايات سازمان حفاظت محيط زيست و مردمي عليه تبعات و پيامدهاي پيچيده طرح هاي نيشكر در خوزستان  مقوله جديدي نيست و حسب اعلام مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان، شركت توسعه نيشكر به عنوان يكي از صنايع آلاينده به دادگاه معرفي شده است، ولي در بعضي از موارد، حسب اظهارات رييس اداره حفاظت محيط زيست اهواز، بيش از دو سال پرونده قضايي عليه شركت نيشكر به دليل سوزاندن مزارع و آلوده كردن تشكيل شده،  ولي تا كنون معلق مانده است. اگرچه در بعضي ديگر موارد مانند صدور محكوميت قضائي حبس و تعليق از فعاليت براي مدير عامل كارخانه الكل سازي رازي(حسب اظهارات مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان) قابل توجه است(در مقوله كارخانه الكل سازي نيشكر خوزستان، رياست حفاظت محيط زيست كشور اعلام مي دارد كه كارخانه الكل سازي نيشكر خوزستان داراي مشكلات جدي زيست محيطي است).

اين در حالي است كه معاونت رياست جمهوري و رياست حفاظت محيط زيست كشور اعتقاد دارد كه اگر طرح عظيم نيشكر در خوزستان از همان ابتدا  مطالعات زيست محيطي داشت، راه حل هايي براي مشكلات فعلي پيش بيني و اكنون راهكاري براي جلوگيري از آنها اتخاذ مي شد و براساس گزارشات دريافتي هنوز هم معضل كشت و صنعت نيشكر در خوزستان وجود دارد و از برنامه زيست محيطي عقب ماندگي دارد.

مدير كل بحران استانداري خوزستان نيز بر اين اعتقاد است كه صنعت نيشكر در استان آلودگي‌هاي فراواني را ايجاد كرده است و مشاور استاندار خوزستان در امور حفاظت محيط زيست و شيلات نيز مطرح مي نمايد كه زيان‌بار بودن طرح نيشكر در استان بر همگان روشن شده است و پساب هاي نيشكر در منطقه را يك چالش و مصيبت توصيف مي كند. اگرچه رييس سازمان مديريت و برنامه ريزي خوزستان اظهار مي دارد كه نيشكر براي استان هيچ سودي جز آلايندگي ندارد.

در مقوله باران هاي خاكستري نيشكر، رييس اداره حفاظت محيط زيست اهواز بيان مي نمايد كه آتش زدن مزارع نيشكر براي برداشت محصول به هيچ وجه از نظر محيط زيست قابل قبول نيست و مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان نيز مونوكسيد كربن و افزايش ذرات معلق در هوا را از مهمترين عوامل آلاينده هوا در اثر آتش زدن مزارع مي داند.

هم راستا، رييس سابق مركز بهداشت خوزستان بر اين اعتقاد است كه متاسفانه سوزاندن پسماندها در مزارع نيشكر پديده و عادت زشتي است كه با گسترش و توسعه مزارع نيشكر و صنايع جانبي آن گريبان ساكنان اين منطقه است و سلامتي آنها را در معرض تهديد قرار داده است و سوزاندن نيشكر و مزارع كشاورزي موجب آلودگي هوا با آلاينده‌هايي مانند CO ،‌CO2 ،‌NOX ، ‌SO2 ‌و هيدروكربن‌ها مي‌شود. علاوه بر آن، مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان، سوزاندن مزارع نيشكر را يكي از گزينه هاي مهم باران هاي آلوده در پاييز سال 1394 مي داند.

در يكي از موارد نيز، مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان اعلام مي دارد كه در ارتباط با سوزاندن نيشكر، اين موضوع به معاونت امنيتي استانداري خوزستان منعكس شد.

هم مسير با موارد مذكور، مشاور استاندار خوزستان در امور حفاظت محيط زيست و شيلات اظهار مي نمايد كه توليد دود و خاكستر احتمالاً توأم با سم و نيز انتشار بوهاي نامطبوع ناشي از واحدهاي صنعتي نظير الكل و غيره سلامتي مردم شهرهاي مجاور به ‌ويژه اهواز را در معرض خطر جدي قرار داده است و واقعاً مردم ساكن اين شهرها از اين وضعيت به ستوه آمده‌اند و در زمينه شكايات عليه سوزاندن نيشكر، مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان اعلام مي دارد كه شكايت هاي زيادي از سوي مردم به اين اداره شده است.

اگرچه مشاور مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان اعلام نموده است كه براساس ماده 9 قانون حفاظت و بهسازي محيط‌زيست و ماده 2 قانون جلوگيري از آلودگي هوا، سوزاندن مزارع و كاه و كلش ممنوع است.

در مقوله كاهش كيفيت آب، وزير نيرو بر اين اعتقاد است كه زهاب هاي صنايع نيشكر يكي از عوامل مهم در شوري آب كارون است و معاونت مطالعات پايه و طرح هاي جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان نيز اعلام مي دارد كه زهاب كشت نيشكر و كشاورزي 42.5 درصد در كاهش كيفيت آب كارون تاثير گذار هستند و واحدهاي نيشكر كه 40 درصد از آب بخش كشاورزي را در استان مصرف مي‌كنند از بين بخش هاي مختلف كشاورزي عمده ترين آلاينده در كيفيت آب محسوب مي‌شوند.

معاونت حفاظت و بهره برداري از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان بيان مي نمايد كه آمارها نشان مي دهد كه شركت توسعه نيشكر استان بيش از سهم خود آب برداشت مي كند و همين مساله باعث كاهش كيفيت آب كارون شده است. هم راستا با اين اعلام، مدير آب منطقه مركز سازمان آب و برق خوزستان نيز اظهار مي دارد كه برداشت بي رويه آب توسط كشت و صنعت هاي نيشكر از مهر سال 90 به صورت غير مجاز صورت مي گيرد باعث افزايش ميزان شوري آب كارون شده و ورود زه آب ها اين ميزان را افزايش داده است.

 اينها در حالي است كه معاونت عمراني استانداري خوزستان، زه‌آب‌هاي نيشكر  را از بزرگترين معضلات بزرگ آبي استان مي داند.

در مقوله نابودي تالاب بين المللي شادگان، استاندار خوزستان اعتقاد دارد كه تالاب شادگان به دليل ورود پساب‌هاي نيشكر دچار مرگ تدريجي شده است و معاونت محيط انساني اداره كل حفاظت محيط زيست خوزستان نيز مطرح مي نمايد كه تخليه پساب هاي نيشكر صدمات جبران ناپذيري به اكوسيستم اين تالاب وارد نموده است. هم جهت با دو مورد مذكور، مدير كل سابق اداره شيلات خوزستان نيز اظهار مي دارد كه پساب هاي شور طرح توسعه نيشكر اكوسيستم اين تالاب را تغيير داده و امكان تغذيه و رشد ماهيان را با اختلال روبه رو كرده است.

اگرچه مشاور استاندار خوزستان در امور حفاظت محيط زيست و شيلات اعتقاد دارد كه نامناسب ‌كردن آب باقي‌مانده جهت مصارف شرب و كشاورزي براي شهر‌هاي خرمشهر و آبادان و نيز براي محصولات مهمي همچون نخيلات اتفاق افتاده است و حتي  شوركردن آب پايين‌دست و نامناسب‌كردن آب براي آبزيان مهاجر رودخانه‌هاي مهم نظير صبور اتفاق افتاده است و معاونت  عمراني استانداري خوزستان نيز اعلام نموده است كه به دليل بي توجهي به تبعات طرح نيشكر، اراضي محل تخليه پسابهاي شور نيشكر تا 200 سال آينده نيز به وضعيت عادي باز نمي گردد.

در آخر و رويهم رفته، از طرح هاي نيشكر به عنوان طرح رها شده توسط استاندار خوزستان ياد مي شود و معاونت عمراني استانداري خوزستان بر اين اعتقاد است كه ضرري و زيان‌هايي كه زه آب هاي نيشكر به محيط زيست و رودخانه هاي استان داشته قابل انكار نيست و مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان اظهار مي دارد كه معضلات حاصل از كشت نيشكر روز به روز بيشتر مي شود.

(اظهارات مسوولين بر گرفته شده از خبرگزاري هاي ايرنا، ايسنا، مهر و تسنيم و روزتانه جام جم مي باشد).

معاونت رياست جمهوري و رياست حفاظت محيط زيست كشور(معصومه ابتكار)/ استاندار خوزستان(عبدالحسين مقتدايي)/ معاونت عمراني استاندار خوزستان(احمد سياحي)/مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان(احمدرضا لاهيجان زاده)/رييس اداره حفاظت محيط زيست اهواز(علي بني عگبه)/  معاونت محيط انساني اداره كل حفاظت محيط زيست خوزستان(جمال شاكري)/ مشاور مدير كل اداره حفاظت محيط زيست خوزستان(سيروس كريمي)/ رييس سابق مركز بهداشت خوزستان(سيد محمد علوي)/ رييس سازمان مديريت و برنامه ريزي خوزستان(اميد حاجتي)/ مدير كل بحران استانداري خوزستان(هاشم بالدي)/ مشاور استاندار خوزستان در امور حفاظت محيط زيست و شيلات(جاسم مرمضي)/ وزير نيرو(حميد چيت چيان)/ معاونت حفاظت و بهره برداري از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان (مصطفي شبه)/ معاونت مطالعات پايه و طرح هاي جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان (هوشنگ حسوني زاده)/ مدير آب منطقه مركز سازمان آب و برق خوزستان (كامبيز حيدري)/ مدير كل سابق اداره شيلات خوزستان(سيد رحيم مغينمي)