بعد از باران هاي مسموم، مردم بايد منتظر چه فاجعه زيست محيطي باشند؟
دكتر سيدحسين فاضلي
در طول تمام سال مردم خوزستان با يك دغدغه رواني-اجتماعي زندگي مي نمايند يك روز دغدغه ريزگردها، روز ديگر دغدغه باران خاكستر نيشكر، روز بعد كاهش كيفيت آب، روز بعد تعفن نيشكر، و دغدغه هاي ديگر كه همگي تبعات و پيامدهاي متنوع خود را دارند. افزايش بيماري سرطان بر اساس عوامل محيطي نمونه اي از وجود فجايع زيست محيطي است كه گريبانگير مردم خوزستان است.
هم صحبتي و تحليل سخنان مردم استان خوزستان نشان مي دهد كه خروج از فصل تابستان خيلي گرم و شرجي (با بيش از 40 درجه ساتيگراد) و بارش باران از دلايل اميد به زندگي آنها در استان خوزستان است. اما با فرارسيدن اولين باران پاييزي، مراجعه هزاراني مردم به بيمارستان، بستري شدن در بيمارستان و حتي گزارش مرگ، ارمغاني كه در طول اين باران ها بوده است.
باراني هايي كه ارمغان روانه نمودن مردم استان خوزستان به بيمارستان را دارد، چند سالي در استان خوزستان در ابهامات علل و فقط در گزينه هاي پيشنهادي بوده است كه از مهمترين گزينه ها مي توان به سوزاندن مزارع نيشكر و آلودگي فلزهاي نفتي با توجه نظر سازمان حفاظت محيط زيست اشاره نمود.
معضلات مالي و هزينه هاي گران درماني بيماران حاصل از باران مسموم امسال و دغدغه هاي وجود تجهيزات لازم براي درمان در مراكز درماني، دو دغدغه اي كه درمان را بر مردم استان خوزستان در سال 1394 سخت نموده است. اگرچه به عنوان نمونه، اعلام شده بود كه هماهنگي براي پذيرش رايگان بيماران تنگي نفس كه در اثر آلودگي هوا به اين عارضه دچار شده اند، در تمام مراكز در حال انجام است.
حال اينكه باران بايد به نام "باران اسيدي" مطرح شود يا نام ديگري مطرح شود يا اينكه علت تنگي نفس است و از اينگونه مقوله ها، مشكلي از بستري شدن مردم در بيمارستان و مرگ مردم در زمان اينگونه باران حل نمي نمايد و آنچه مردم نياز دارند بدانند اين است كه اين موادي كه مسئولين به آن اعتقاد دارند در باران است چيست و منابع دقيق آن چيست و در مدت اين چند ساله با عاملان آن چه برخورد قانوني شده است؟
اگرچه گاهي مطرح نمودن آلرژي فصلي يا تنگي نفس به دليل باران از طرف بعضي از مسئولين، نشان مي دهد كه بستري شدن شدن مردم استان خوزستان در بيمارستان و حتي مرگ، مقوله اي تصادفي بوده است يا تناقض گزارشي بعضي از مسئولين به خبرگزاري هاي مختلف درباره نوع باران جاي تامل دارد. بارش باران اسيدي در پاييز 1392 و 1393 نيز به عنوان علت تنگي نفس مطرح شده بود اما بعد از مدتي رد شد.
اگرچه تجارب تلخ ريزگردهاي چند ساله و شعارهاي عمل نشده سازمان حفاظت محيط زيست مانند "بسته حمايتي ريزگردها" نشان داده است كه كيفيت زندگي مردم استان خوزستان پايين تر از جايگاه حقيقي آن تصور مي شود. راستي چرا با مردم استان خوزستان به عنوان بخشي از بالاترين سرمايه ملي كشور اينگونه برخورد مي شود؟
در مرحله اول انتظار مي رود كه نمايندگان مردم استان خوزستان در مجلس شوراي اسلامي موضع خود را با عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست درباره باران هاي مسموم مشخص نمايند. در مرحله دوم از مسئولين حفاظت محيط زيست انتظار مي رود تا يكبار ديگر هشدارهاي مقام معظم رهبري و از جمله هشدرهاي اسفند 1393 را درباره نابودي محيط زيست يادآوري نمايند و نگرش و عملكرد غير قابل قبول خود را كه بارها از طرف نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مورد هشدار قرار گرفته بود تغيير نمايند و به دور از هرگونه فشارهاي سياسي فقط به حفاظت از محيط زيست اقدام نمايند و اگر كفايت انجام چنين وظيفه اي را ندارند به طور رسمي اعلام نمايند.
در مرحله آخر، با توجه به بروكراسي اداري موجود، چشم اميد مردم به مقام معظم رهبري همانند گذشته است تا بتوانند در اسرع وقت زندگي بدون باران هاي مسموم را در اين استان لمس نمايند.
رد اين احتمال سخت و شايد غير ممكن است كه وجود چنين باران هاي مسمومي مي تواند صلح و امنيت اجتماعي را به خطر بياندازد و نگرش را به بعضي از مقوله ها تغيير نمايد.
لذا انتظار رود كه سازمان حفاظت محيط زيست با موضع صريح و بدون اغماض و با توجه به اهميت و تاثير سلامت محيط زيست در زندگي مردم، نسبت به ارائه گزارش كامل از وضعيت باران هاي مسموم چند ساله موجود در استان خوزستان اعلام نظر نمايد و نسبت به تعيين تكليف لازم نسبت به گزينه هاي پيشنهادي مهم مانند سوزاندن نيشكر و عوامل آن يعني شركت نيشكر اقدام نمايد زيرا آنچه براي مردم استان خوزستان مهم است توجه به هشدارهاي مقام معظم رهبري است نسبت به نابودي محيط زيست و نه غير از آن.
اميدواريم تا از طريق رسانه ها به صورت تحليلي و نه صرفاً اطلاع رساني و آماردهي، علل باران هاي مسموم چند ساله به صورت كامل و بدون اعمال هر نوع اغماضي ارائه گردد تا مردم نسبت به حق مسلم آنها يعني اطلاع رساني از شرايط محيطي زندگي خود مطلع شوند و موضع خود را نسبت به شركت هاي مخرب محيط زيست مانند شركت نفت و شركت نيشكر(گزينه هاي پيشنهادي سازمان محيط زيست) در ايجاد باران هاي مسموم بدانند.
اين نگراني و سوال از رياست سازمان حفاظت محيط زيست وجود دارد كه راستي مردم استان خوزستان بعد از فجايع غير قابل انكار زيست محيطي مانند سد گتوند، ريزگردها، باران خاكستر نيشكر و بوي تعفن نيشكر، و ديگر فجايع زيست محيطي مانند فاجعه باران هاي مسمومي چند ساله ، آيا بايد منتظر فاجعه زيست محيطي ديگري باشند يا اين آخرين اغماض ارزيابي سازمان حفاظت محيط زيست از محيط زيست خوزستان است؟ راستي متضرر شدگان چگونه مي توانند از سازمان حفاظت محيط زيست به دليل نوع ارزيابي محيط زيستي شكايت خود را مطرح نمايند؟
لذا اين تقاضا از مسئولين سازمان حفاظت محيط زيست اين است كه فراموش نمايند كه فرموده مقام معظم رهبري يعني "مسأله محيط زيست، مسأله اين دولت يا آن دولت، مسأله اين شخص يا آن شخص و مسأله اين جريان و يا آن جريان نيست، بلكه موضوعي كشوري و ملي است" و تاكيد مقام معظم رهبري "از اين پس مردم بايد قضاوت كنند كه كدام دستگاهها به وظيفه خود براي حفظ محيط زيست عمل مي كنند و كدام دستگاهها براي حفظ محيط زيست، تلاش و اقدام لازم را انجام نمي دهند" زنگ بيداري براي مردم است كه مردم بايد به طرف حفاظت از محيط زيست گام جدي بردارند و به عنوان هميار دولت، از خدمتگذار خود يعني دولت بخواهد كه تمام پروژه هاي خود را در استاي حفاظت محيط زيست تصويب و اجراء يا از پروژه هاي غير كارشناسي تصويب شده يا در حال اجراء جلوگيري نمايد.
اگرچه اين سوالات هميشه وجود دارند كه مسئولين از دولت هاي گذشته تا امروز نسبت به درخواست و حساسيت هاي مقام معظم رهبري درباره محيط زيست استان خوزستان چگونه اقدام كرده اند؟ آيا براي حفاظت محيط زيست خوزستان، قوانين جامع و لازم را آماده سازي، تدوين يا اجراء نموده اند؟ و سوالات ديگر كه نشان داده است ضعف هاي اجرايي و نداشتن برنامه ريزي مستمر همراه با آينده نگري درباره محيط زيست استان خوزستان وجود داشته است و كارنامه قابل قبولي از مديريت و اجرا را در عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست نشان نمي دهد. اگرچه با توجه به اهميت آميزه هاي ديني، آرمان هاي امام راحل قدس سره، تاكيدهاي مقام معظم رهبري و موضع صريح رياست جمهوري درباره فرهنگ نقد و انتقاد پذيري، اميد بر آن است كه زمينه براي تغيير نگرش و عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست وجود داشته باشد.